بصیر نصیبی: سینمای آرایشگر عربستان سعودی هم متولد شد!

چهارشنبه 23 نوامبر شبکه تلویزیون آرته  (دوزبانه/ فرانسه/ آلمانی) فیلم سینمایی «وجده» بکارگردانی هیفا المنصور نخستین کارگردان زن عربستان سعودی را نمایش داد . قصد ما در این مطلب نقد و  بررسی این کار که زیر عنوان اولین فیلم سینمایی عربستان سعودی بخش شد نیست. بلکه بیشتر تاکید ما بر این است که چه شرایطی در جهان هست که کشورهایی مثل جمهوری اسلامی و همزادش عربستان شیفته ی فیلم و سینما شده اند؟ جمهوری اسلامی که حتاقبل از حضورش سینما ها را آتش زد و با آتش زدن سینما رکس آبادان و سوزاندن تمام تماشاگران فیلم یک جنایت هولناک را با برنامه ریزی مرتکب شد و عر بستان که اصلا سینما ندارد (البته جمهوری اسلامی هم با 200 تا سالن درب و داغون ارثیه طاغوت برای 75 ملیون جمعیت در واقعیت سالن سینما ندارد. اما تا دلتان بخواهد جایزه و دیپلم و  مجسمه دارد, تا آن حد که موزه ای برای جوایزش ایجاد کرده است) اینقدر شیفته هنر شده اند؟ در ضورتیکه نظام های مرتجع وبسته و پوسیده نظیر جمهوری اسلامی  وعربستان ذاتشان با هنر ،با سینما ، با تئاتر، با موسیقی،  با شادی  در تضاد  است . این که در هر نقطه از جهان افراد با استعداد را میتوان یافت تردیدی نیست .این دولت ها هستند که بر اساس منافعشان  میخواهند ذهن های خلاق را به خدمت بگیرند ،این که در عصر کامپیوتردیگر نمی توان مردم را در محدوده جغرافیایی هر کشور محبوس کرد باز هم واقعیتی است انکار ناپذیر. یک زن ویا مرد  عرب ،  به مانند زنان ومردان  دیگر در جهان میتوانند هنرمندان  خلاق باشند، اما باید تردید داشت  که هنرمندانی که معترض به  وضع موجود در عربستان صعودی ویا جمهوری اسلامی ویا هر کشور دیگر که سرانش آزادی را ببند کشیده اند هستند از امتیاز های حکومتی بهره ببرند. در مورد جمهوری اسلامی که تاکنون دیده نشده که سینماگران خارج از سیستم امتیازی برایشان در نظر بگیرند  و برای فیلمشان هزینه ای تقبل کنند  یا برایشان موقعیت بسازند چرا که  موقعیت را فقط به فیلمسازانی میدهند که  تائید باند های حکومتی را پشتوانه خود داشته باشند، همه فیلمسازان فستیوالی در ج. الف حتا آن چندتایی  که  فیلمشان توقیف وسانسور شده ویا خودشان زندان هم رفته اند به باند دوم خرداد وصل بوده اند (نمونه مشخص، جعفر پناهی ، که با  آویزان کردن شال سبز از فستیوال ها امتیاز میگرفت) اما نمونه ای سراغ دارید که یک سینماگر که کلیت نظام را رد می کند کوچکترین گرایشی بکارش داشته باشند؟  به ما هم اطلاع دهید. در کشور های معروف به جهان سوم برای نمونه در شیلی بعد از کودتای امریکایی پینوشه، موقعیت هنرمندان همراه آلنده چگونه شد؟ یا متواری شدند ویا زندانی ویا سربنیستشان کردند،آنها که ماندند وبا پینوشه ساختند البته موقعیت گرفتند.  

بله مسئله ما گرایش سالهای اخیر حکومت های منطقه به هنر وبه خصوص سینماست نه مردم عادی ساکن این کشور ها، این سئوال بی جواب مانده است که فاطمه الرمیحی در موسسه فیلم دوحه مرتبط با دختر پادشاه قطر چگونه وناگهان شیفته سینما می شود تا آن حد که امسال 6 فیلم در کن دارد وسرمایه فیلم فرهادی را هم که قبلا سپاه پاسداران تقبل می کرد سپرده اند به دختر پادشاه قطر (فاطمه خانم با حجاب کامل در مطبوعات جمهوری اسلامی ظاهر می شود میگوید : فیلم فرهادی باعث غرور و افتخار من است  یعنی دچار همان حال وهوایی می شود که افتخارکنندگان محترم وطنی دچارش می شوند)  البته تردید هایی از این نوع که تامین هزینه ی  دکان نوری زاده زیر عنوان« تلویزیون ایران فردا از طریق کدام کشور منطقه است ؟در حد وسطح پائین تری قرار دارد.

 سخن امروز ما مرتبط است به آغاز فیلمسازی در عربستان صعودی ،اگر چند جا گریز میزنم به ج. اسلامی ودیگر کشور ها قصد و منظوری دارم وگرنه خوانندگان همیشگی ما این مسایل را خوب میدانند وبرایشان این گونه شگرد ها رو شده است . جوانان داخل هم بر خلاف تصور عده ای بسیار آگاهتر از جمعی از ما هستند.

همین اواخربا یکی از بستگان نزدیک معدود دوستان در زاربروکن که برای دیدار فامیلی از ایران آمده بود  دیدار کردم جوانی  آگاه به مسایل سیاسی به خصوص فرهنگی ، از من وما بهتر استفاده های سیاسی از هنر به خصوص سینمارا درک می کرد، مسایل فرهنگی نازی هارا می شناخت نقش لنی ریفنشتال در بقای نازیهارا به درستی تحلیل می کرد. دیدار این جوان خیلی برایم خوشحالی وهیجان داشت این دیدار صحه گذاشت  بر  این واقعیت که  امید به جوانان معترض داخل خیلی  مهم تراست  از امیدواری  به روشنفکران هم نسل ما  که خودشان را تبعیدی! ومبارز! هم میدانند .

 هفته ی گذشته  به مناسبت سالگرد در گذشت غلامحسین  ساعدی جمعی از روشنفکران خارج نشین در« پرلاشز » پاریس گرد هم آمده بودند که تا این جا عیبی که ندارد هیچ بسیار هم کار شایسته ای است  ، اما تاسف آور است  که  از میانشان ناصر پاکدامن آغازگر مراسم بود ، وی  چنان با  آب وتاب  از هنرمندان حکومتی باند خاتمی  ستایش میکرد که گویی نمیداند که زنده یاد ساعدی را همین گونه روشنفکران دق دادند .

 باز هم حرف تو حرف آوردم داشتم توضیح میدادم  که  کشور عربستان صعودی هم از میان هنر ها تنها به سینما علاقه مند شد ه و  خود سرمایه گذار  فیلمی است که روی نکات حساس  تابو های نظام ها ی فناتیک وبسته  انگشت گذاشته است.  جالب تر این که تهیه کننده آلمانی هم شریک فیلم است  .نه  این که فکر کنید حیفا خانم یک زن عرب ومقیم غرب است  نه خیر این خانم در عربستان سعودی  کار  و  زندگی میکند  تا 30 سالگی هم کارمند کمپانی های نفتی بوده  عکس های منتشر شده از او هم بدون حجاب است (چقدر مقامات عربستان  مترقی شده اند وگرنه ارتکاب  چنین  جرمی حد اقل  شلاق وزندان در پی دارد ) فیلم وجده دارد محبوب جشنواره های کشور های عربی وغرب هم  می شود  برای فیلمنامه اش  100 هزار دلار جایزه از ابو ظبی  گرفته است .ایا فیلم وجده مثل فیلم مجاز/ ممنوع جعفر پناهی با کمک خانم کلاودیا روت یا نظایزش به فستیوال ها راه یافته  است ؟نه   وجده نماینده رسمی عربستان سعودی در بخش فیلم های خارجی زبان در اسکار 2014 بود . هیفا خانم در مصاحبه هایش به مشکلات دوچرخه سواری زنان در عربستان اشاره میکند ومیگوید:

« دوچرخه سواری مجاز نیست البته دقیقا خلاف قانون نیست اما دردسر ساز است» او امید وار است  فیلمهای صادراتی عربستان که لابد از این پس وارد بازار می شود  این مشکلات را حل کند. در جمهوری اسلامی هم در مورد دوچرخه سواری زنان  مشکل مشابه  وجود داشت  که ادعا میشود  دختر اندیشمند! سردار سازندگی حلش کرد!. اما مشکل دیگر که حضور زنان در ورزشگاه هست که  در نظام مقدس  لاینحل مانده است( نمیدانم زنان عربستان مجازند در ورزشگاه ها حضور یابند یا نه ؟)  فستیوال برلین امید وار بود با جایزه به فیلم  افساید پناهی  این مشکل هم برطرف شود فیلم افساید را در برلیناله نمایش دادند و  یک خرس هم به پایش قربانی کردند اما منع شرعی حل نشد که نشد. هیفا خانم البته همچنان به بیاناتش در حمایت از زنان  ادامه میدهد  و میگوید:

« امید وارم  این فیلم نگاه به زنان ونگاه به سینما در عربستان را عوض کند» اول این که یک فیلم حتا اگر شاهکار هم باشد بتواند شرایط را عمیقا تغیر دهد  حرف پرتی است.

اما چرا شاهزاده ولید بن طلال ثروتمند ترین سرمایه دار عربستان بلکه جهان از میان هنر ها برای حمایت سینما را انتخاب کرده و هزینه ساخت فیلم وجده را تقبل کرده است ؟ جالب اینست که سلطان البازی رئیس جامعه فرهنگ وهنر عربستان( همزادشان می شود مهاجرانی، خاتمی و…) که وجده از طریق او به جشنواره ها راه یافته است گفت:

« ما بسیار به این فیلم افتخار میکنیم که نماینده معتبر کشور وفرهنگ ماشت»

( نه اشتباه نمی کنید این نظر مقامات فرهنگی عربستان سعودی است  که همراه با ج. الف از مرتجع ترین کشور های منطقه هستند ) اما این فیلم علیرغم ظاهر ضد حکومتی اش بیشتر یک  فیلم حکومتی است  .در شرایط کنونی این  گونه کشور ها چنین  وانمود  می کنند که اگر استبدا دوارتحاع را حاکم کرده اند، این خواست مردم بوده به فکر پوسیده وعقب مانده نظامهایشان مربوط نیست !. یادم میاید سالها قبل داریوش مهرجویی  به اروپا سفر داشت در آنحا از او سئوال شد:

 ایا فکر  نمی کنید حذف بوسه در سینمای ج. الف  به بار عاطفی فیلم لطمه میزند؟ میدانید داریوش خان چی جواب داد؟

« حذف بوسه ربطی به ضوابط نظام مقدس ندارد بلکه در فرهنگ ما   مرد وزن  در انظار یکدیگر را نمی بوسند چون من  هم  هیچ گاه بیاد ندارم پدرم ،مادرم را بوسیده باشد.نقل به معنا »

 بله انگار  عربستان صعودی تحت تعلیمات عالیه نظام مقدس  راه حقوق بشری برای جنایاتش یافته است.

 در داخل می شود کشت، زندان کرد، شکنجه داد  در زندان تجاوز را به امری عادی بدل کرد  چشم از حدقه در آورد،اموال مردم را  حیف  و میل کرد، آفتابه دزد را دست برید ودزدان اموال عمومی  و دکل نفتی  دزد ها  را عزت گذاشت ودر صدر نشاند اما خوش نام بود ومحبوب  اروپا ، بله این راه  سهل و ساده  را عربستان سعودی دارد  تجربه میکند  تا هم مانند گذشته بکشد، سرببرد، گردن بزند  هم فیلمسازی برای فستیوال ها را ادامه وگسترش دهد در داخل  عربستان هم اصلا سینمایی نیست که مردم متوقع باشد فیلم های آرایشگر را برای آنها هم نمایش دهند. همانگونه که با وجده راه فستیوال ها را گشوده اند با ساخت ونمایش  چند فیلم از این نوع از کیسه شاهزاده  ها ، نظام مرتحع وعقب مانده می شود مدرن و  امروزی .

.فستیوال ها از این پس مرکز تاخت وتاز دو نظام مقدس مردمی خواهند بود، جمهوری اسلامی و پادشاهی عربستان سعودی.

*مقامات عربستان خیلی عکس العمل مثبتی نشان دادند برای من جذاب بود که در این  سیستم کار کنم . من به جایی که آمده ام احترام میگذارم از یک جای بسته ،آنرا میفهمم ومیخواهم در آن کار کنم. (جدا شده از نظر های  هیفا المنصور)

این گونه دفاع از نظام های نا انسان برای ما هم سابقه دارد. میتوانید به حرفها ونظر های تهمینه میلانی،رخشان بنی اعتماد،نیکی کریمی،  داریوش مهرجویی و… و…مراجعه کنید  .

25.11.2016 زاربروکن. المان.بصیر نصیبی