تاریخ سینمای جهان: بل دو ژور، بونوئل و سینمای جهان

ترجمه و تنظیم : سعید حیدری

روزی که برای اولین بار فیلم « چشمان تمام بسته» استنلی کوبریک را دیدم فیلم دیگری بارها و بارها ذهن مرا به خود مشغول کرد و آن « بل دو ژور» لوئیس بونوئل بود.

داستان یک زن جوان بسیار محترم که به صورت مخفیانه، یکی دو بعد از ظهر در هفته، در یک فاحشه خانه کار می کند.

بازیگران نقش های این فیلم ( چشمان تمام بسته) اغلب، پس زمینه ای ذهنی از کاراکتری که می خواهند نقشش را ایفا کنند برای خود ساخته اند. چیزهایی که ما خیلی به آن واقف نیستیم و من متقاعد شده ام که اگر کاراکتر « نیکول کیدمن» در فیلم کوبریک، یک فیلم مورد علاقه داشته باشد، قطعا آن « بل دو ژور» است.

«بل دو ژور» احتمالا بهترین فیلم اروتیک دوره مدرن سینما است زیرا که ما را به این درک می رساند که اروتیسم فقط شامل یک رفتار فیزیکی نیست بلکه در واقع آن چیزی است که در ذهن انسان می گذرد.

این فیلم تماما از زاویه دید «سورین»، همسر ایده آل بیست و سه ساله و زیبای جراحی ثروتمند، روایت می شود که این نقش را «کاترین دونو» ایفا می کند.

بونوئل که هنگام ساخت این فیلم شصت و هفت سال داشت، عمری طولانی را برای ساختن فیلم های کنایه آمیز و عمیق درباره ویژگی های پنهان طبیعت انسان گذرانده بود و او می دانست یکی از چیز هایی که اغلب کارگردان ها هرگز آن را کشف نکرده اند این است که، برای زنی مانند سورین رفتن به اتاقی برای س.ک.س، صرفا برای رفع نیاز خودش است نه برای پاسخ دادن به عطش شریک جنسی اش در آن اتاق.

این میل شدید خود سورین است که او را به سوی رابطه جنسی می کشاند و نه هیچ چیز دیگر. س.ک.س چیزی است که فقط به خودش تعلق دارد در حالی که عشق از جنسی دیگر است و به فرد دیگری نیز تعلق دارد. پس بهانه و موضوع اشتیاق و میل شدید سورین، همیشه خود سورین است.

او با «پی یر»، با بازی « ژان سورل»، که یک جراح جوان و خوش تیپ است اما بسیار سنتی و اهل رسم و رسومات، ازدواجی معمولی و بی انگیزه داشته است. آنچه بسیار مورد پسند شوهر قرار گرفته، پاکدامنی سورین است.

دوستی خانوادگی به نام «هنری» با بازی « مایکل پیکولی» که رند و زیرکی مادرزاد است برای تصاحب سورین نقشه ریخته. او هم به شدت جذب پاکدامنی، جذابیت، توداری، آراستگی و حس سرد و بی اعتنای سورین نسبت به خود شده است.

سورین جایی از فیلم به او می گوید:« تعریف هایتان را برای خودتان نگه دارید». راز زندگی سورین این است که او یک زندگی لجام گسیخته تخیلی دارد و بونوئل لبخند سرد و معما گونه سورین را کاملا از آن چیزی که در ذهنش می گذرد، جدا کرده است.

بونوئل در این فیلم باز هم، سمبل های خرافی خودش را به کار برده است. معمولا در فیلم های او پا ها و کفش ها نقشی اساسی دارند و او خود هم می دانست که این سمبل ها هیچ معنای خاص و ویژه ای ندارند و فقط مشتی خرافه اند.

سورین مازوخیستی است که دوست دارد به صورت بسیار خشنی مورد استفاده جنسی قرار بگیرد. او کلید های گوناگونی هم برای خودش دارد که فیلم هوشمندانه به توضیح آنها نمی پردازد زیرا آنها متعلق به خلوت و تنهایی سورین هستند. مثل میو میو کردن گربه ها یا صدایی شبیه زنگ یک کالسکه. این صدا ها بخصوص همراه صحنه های رویا در فیلم شنیده می شوند. مثل صحنه آغازین فیلم در جایی که او و «پی یر» در یک جنگل رمز آلود سوار کالسکه اند و « پی یر به دو کالسکه ران دستور می دهد به سورین تجاوز کنند. در صحنه ی دیگری او را بسته اند و لباس بلند سفیدی همچون یک فرشته بر تن دارد و مردان به او لجن پرتاب می کنند.

نقطه تحول زندگی س.ک.سی سورین وقتی است که او با فاحشه خانه هایی در پاریس آشنا می شود که زنان خانه دار بعضی وقت ها برای این که پول بیشتری در بیاورند زمانی که شوهرانشان سر کار هستند، در آنجا کار می کنند. هنری آدرس یکی از آنها را به او می دهد. سورین چند روز بعد در حالی که کاملا سیاه پوشیده، انگار که راهی مراسم تدفین خودش است، به سراغ مادام «آنائیس» می رود. مادام آنائیس، او را می پذیرد. او که زن کاسب کار با تجربه ای است از این که کاری به سورین داده، احساس رضایت می کند. سورین از آن خانه فرار می کند اما دوباره باز می گردد، گویی مسحور آن فضا شده است. بار اول سورین تردید دارد و می خواهد که شریکش را خود انتخاب کند، اما مادام آنائیس او را مجبور می کند و وقتی که سورین بالاخره می گوید «بله مادام»، مادام هم می گوید:« من می دانم که تو به یک نفر احتیاج داری که هُلت بدهد». مادام می داند که سورین از این کار خوشش می آید و باعث رونق کاسبی او خواهد شد.

در فیلم هیچ صحنه س.ک.سی واضحی وجود ندارد. بعضی از صحنه های معروف فیلم را ما بارها و بارها می بینیم یا چیز هایی صحنه های فیلم موجود دارد که هیچ توضیح منطقی برای آنها نمی توان یافت. یکی از مشتریان جعبه لاکی رنگ کوچکی دارد که اول آن را به یکی از دختر ها نشان می دهد و بعد به سورین و ما هرگز نمی فهمیم که داخل جعبه چیست اما صدای وزوز مانند ملایمی از داخل آن شنیده می شود. دختر اول، از انجام آن چیزی که مشتری در ذهن دارد سرباز می زند ولی سورین انجام می دهد در همین لحظه فیلم به شکل مبهمی کات می شود به صحنه مکانی که آن اتفاق در آنجا رخ داده است، اما نمی دانیم آن اتفاق چیست همان طور که نمی دانیم داخل جعبه چه بوده است.بونوئل تلاش کرده است که تمام سمبل هایی که، هرکدام، برای مشتریان اهمیت اروتیکی داردمورد توجه قرار گیرد.

دو گانگستر به خانه مادام آنائیس وارد می شوند. یکی از آنها «مارسل» است که «پی یر کلمنتی» نقش او را ایفا می کند. او جوان و مغرور است با یک بارانی چرم مشکی و دهانی پر از دندان های فلزی ترسناک. « برای تو هیچ هزینه ای ندارد» این جمله را سورین به او می گوید ولی با بی احترامی مارسل رو به رو می شود. سورین هیچ شکی ندارد که میل روانی شدیدش در کنار تربیت خیابانی و به شدت زمخت مارسل، به کمال آرامش می رسد. آنها با هم می خوابند و این مقدمه ای است برای صحنه های ملودراماتیک پایانی فیلم. اگرچه مارسل هرگز نمی فهمد که سورین از چه چیز او خوشش آمده و چرا به او عادت کرده است، سورین سعی دارد رابطه خود را با مارسل حفظ کند چرا که او را مثل پایه ای برای زندگی فانتزی خودش می داند، یعنی بهترین آدمی که پیدا کرده است.

بونوئل یکی از بزرگترین کارگردانان تاریخ سینما، تقریبا همیشه نگاه و پرداخت مبادی آداب را به سخره گرفته است. او همیشه به طرز عمیقی طبیعت و روان انسان را سوژه کارهایش قرار داده و البته همیشه با یک نگاه مفرح خالی از اهانت. او در فیلم هایش «تله های موقعیتی» ایجاد می کند و کاراکترهایی که به نظر می رسد رفتاری آزادانه دارند در آن موقعیت ها گرفتار می شوند. او اعتقاد داشت که اکثر مردم اسیر الگوی رفتاری جنسی ای هستند که از کودکی به آنها تحمیل شده است.

سورین یکی از این آدم ها است. او در جایی از فیلم می گوید که :« من نمی توانم به خودم کمک کنم، من گم شده ام.» او در این فیلم یک نوع تسلیم دیر هنگام دارد. او می داند که به «پی یر» خیانت کرده و می داند که برای این خیانت از مارسل به طرز شرم آوری استفاده کرده است. فیلم پرداخت بسیار زیبایی دارد. طراحی صحنه، دکور ها، لباس ها، همه چیز عالی است. به نظر می رسد که سورین سرنوشت محتومی دارد که آن را به شوهرش تقدیم می کند. «پی یر» گرفتار هوس های بی پایان سورین بقیه عمرش را روی صندلی چرخدار سپری می کند.

بهترین ویژگی های کاری بونوئل در فیلم، همان چیز های کوچکی هستند که اگرچه ممکن است مورد توجه شما قرار نگیرند اما تاثیر خودشان را می گذارند. استفاده زیرکانه از صدای گربه چه چیزی زا نشان می دهد؟ فقط سورین می داند. بعد از اینکه یکی از مشتریان سورین را پس می فرستد، مادام آنائیس دختر دیگری را برایش می آورد و سورین را به اتاق بغلی برده و به او می گوید که از سوراخ دیوار نگاه کند و یاد بگیرد. سورین می گوید که «منزجر کننده است.» و رویش را بر می گرداند ولی دوباره بر می گردد و نگاه می کند.

« بل دو ژور» و «چشمان تمام بسته»، هر دو درباره شخصیت های موقر و مشابهی از طبقات متوسط جامعه اند که زندگی آرامی دارند در حالی که همسرانشان به فانتزی زیادی در زندگی محتاج اند. آن داستان طولانی درباره افسر نیروی دریایی که شخصیت « نیکول کیدمن» درباره اش با شوهر خود سخن می گوید خیلی شبیه و مرتبط با سناریویی است که در تخیل سورین جریان دارد. اما شوهرانشان سر در گم باقی می مانند زیرا آن چیزی که همسرانشان به آن تمایل دارند، ارتباطی با آنها ندارد، بلکه احتیاجات بسیار عمیقی است که آنها به شکل کاملا غریزی از آن متابعت می کنند. مثل میو میوی گربه.

 نقل از

www.4cinema.org