بررسی کارهای سینمای آزاد ایران (1347-1357)

 آرشیو

 خانه نخست

بررسی کارهای سینمای آزاد ایران

1357-1347

برای آنها که با نحوه کار سینمای آزاد آشنا نبوده اند ویا آنها که میخواهندجنبش سینمای آزاد ایران را به دلیل مخالغت با خط مش کنونی من در ارتباط با استفاده سیاسی از سینما در ج. اسلامی هر چه ممکن کوچک جلوه دهند،  هر چه جوانان سینما دوست امروز در داخل از واقعیت سینمای آزاد دیروز کمتر مطلع باشند به قصدناپاکشان نزدیک تر می شوند. بررسی تاریخچه سینمای آزاد ایران که از چند ماه پیش آغار کرده ایم می تواند دریچه ای به سوی واقعیت های جنبش فراگیر سینمای آزاد بگشاید. در این شماره گزارش گرد همآیی مسئولین سینمای آزاد ایران در تهران را که از اسناد سینمای آزاد انتخاب کرده ایم میخوانید ودر این گزارش مشخص می شود هیچ طرح وپروژه ای درسینمای آزاد دیکته از بالا نبوده است خود بچه ها فیلمهای یکدیگر می دیدند ودر باره محتوا ی کار ها ،ضعف وتوانایی ها نظر می دادند ،دو نظر از دو مسئول سینمای آزادشهرستان هاهم در این گزارش (بولتن سینمای آزاد تیر ومرداد1355 )منتشر شده است ، نظرکیانوش عیاری مسئول سینمای آزاد اهواز وناصر غلامرضایی مسئول سینمای آزادخرم آباد.( ب. نصیبی)....

*نخستین سمینار مسئولین سینمای آزاد شهرستانها در تهران

برای آنها که با نحوه کار سینمای آزاد آشنا نبوده اند ویا آنها که میخواهندجنبش سینمای آزاد ایران را به دلیل مخالغت با خط مش کنونی من در ارتباط با استفاده سیاسی از سینما در ج. اسلامی هر چه ممکن کوچک جلوه دهند  هر چه جوانان سینما دوست امروز در داخل از واقعیت سینمای آزاد دیروز کمتر مطلع باشند به قصدناپاکشان نزدیک تر می شوند. بررسی تاریخچه سینمای آزاد ایران که از چند ماه پیش آغار کرده ایم می تواند دریچه ای به سوی واقعیت های جنبش فراگیر سینمای آزاد بگشاید. در این شماره گزارش گرد هم آیی مسئولین سینمای آزاد ایران در تهران را که ار اسناد سینمای آزاد انتخاب کرده ایم میخوانید ودر این گزارش مشخص می شود هیچ طرح وپروژه ای درسینمای آزاد دیکته از بالا نبوده است خود بچه ها فیلمهای یکدیگر می دیدند ودر باره محتوا ی کار ها وضعف وتوانایی ها نظر می دادند ،دو نظر از دو مسئول سینمای آزادشهرستان هاهم در این گزارش منتشر شده است ، نظرکیانوش عیاری مسئول سینمای آزاد اهواز وناصر غلامرضایی مسئول سینمای آزادخرم آباد.( ب. نصیبی)

***

   برگزاری سمینار مسئولین شهرستانها از کارهایی بود که انجامش در پیشبرد کیفیت فیلمهای سینمای آزاد تأثیر شایسته ای تواند داشت . در این سمینار علاوه بر بررسی کیفی کارهای سینمای آزاد به مسایل اداری گروه نیز توجه شد، همچنین شهرستانهای کرج ـ تبریز ـ بندرعباس که فعالیتشان همگام با هدفهای گروه نیود ـ سینمای آزاد فعالیتش را قطع کرد ـ سمینار مسئولین سینمای آزاد هر سه ماه یکبار در یکی از شهرستانها برگزار می شود و در هربار، شهرستانهایی که فعالیتشان کند و یا در جهات منفی باشد، کارشان تعطیل خواهد شد ـ و شهرستانهای جدیدی که آمادگی کار داشته باشند امکانات خواهند گرفت. بعد از برگزاری این سمینار ـ کیانوش عیاری مسئول سینمای آزاد اهواز و ناصر غلامرضایی مسئول سینمای آزاد خرم آباد ـ حرفهایی پیرامون این سمینار و مسایل آن نوشته اند که در این قسمت نقل می کنیم.

*فاصله ای که کوتاه می شود( کیانوش عیاری)

     نخستین گردهمایی مسئولین سینمای آزاد شهرستانها در مدت دو روز که بهرحال برای جا افتادن چنین تجمعی، زمان کوتاهی است در حد امکان نمونه هایی از فیلمهای تازه شهرهایی مثل دماوند، کرج، اردبیل، سنندج، بوشهر، اراک، رشت، رضاییه، شیراز، اصفهان و یکی دو شهر دیگر در معرض تماشا قرار گرفت و صحبت هایی شد و تصمیماتی اتخاذ گردید.

     با عده ای از دوستان مسئول درباره گردهمایی نخست صحبت کردم، بعضی معتقد بودند موفق به بهره وری از سمینار نگشته اند و یا دقیقاً چیزی دریافت نکرده اند.

     البته در صورت رجوع به شکل برگزاری جلسات و یا برنامه سمینار این ایراد بجایی است اما چیزی که به گمان من در ورای این گردهمایی اهمیت دارد، بیشتر تأکید به نقش یک مسئول در شهرستان است و طبیعتاً حوصله یک گروه آماتور برای انجام کاری که بازتاب آن فقط به اعضاء محدود می شود، حکایت از اهمیت کار مسئولین در قبال اعضای گروهشان می کند.

     سبنمای آزاد تاکنون برای گریز از حیطه کم کاری که بعضی ها نزول می گویندش چاره های فراوانی به کار بسته، مثل حذف جوایز از جشنواره های شهرستانی، انتشار مطلب، کاهش و گاه افزایش سهمیه فیلم خام، تحول بخشیدن به وسایل فنی، پاداش و غیره... اما هیچکدام از تسهیلات فراوان فعلی نتوانسته با کم کاری و بدسازی مقابله کند. آنچنان که گذشته ها به صورت خاطره غرورآمیزی باقی مانده و یا تأکید همیشه بر قدیمی تر هاست.

     اما گویا این بار بصیر نصیبی در پی راه یابی علاج مفیدتری جسته است زیرا وظیقه وجود این تجمع حداقل متوجه کردن بعضی از مسئولین کم حوصله و شتاب زده است به ایراد کارشان. و اگر میزان توانایی مسئولین را نادیده بگیریم، در باره احتمال افزایش جدیت و اشتیاق آنان می توان امیدوار بود.

     از امتیازات دیگر گردهمایی نخست، که از این پس هر سه ماه در یک شهر برگزار می شود، کمک به ایجاد هماهنگی سینمای آزاد در سطح کشور است.

     زیرا بی اطلاعی از کم و کیف فیلم ها و یا تحولات دیگران همیشه معلول رخوت گروهها بوده، آنچنان که گاه وجود گروهی کم کار در یک نقطه به صورت ابهام درآمده و تدریجاً حکم شعبه بلامصرفی را پیدا می کرد. و گاه گروهی به هنگام فرستادن فرمهای مخصوص شرکت در جشنواره های محلی، بعضی شهرها را کاملاً نادیده می گرفت و حتی خود من باورم نمی شد دماوند، کرج، کرمانشاه، رضاییه یا سنندج جوابگوی نامه های ما باشند. گردهمایی نخست به زعم حرکت لازم، مانند هرقدم آغازی پر از اشکال و سهل گیری بود. گو اینکه می توانست شروع مطلوب تری باشد، اگر از زمان موجود بهتر استفاده می شد و یا از حرف های مطرح شده صریح تر نتیجه گرفته می شد و بعضی نکات کوچک دیگر.

    خصلت دیگر تجمع اخیر و نشست های بعدی آشنایی کاملتر به تمام ساخته های شهرستانهاست، به عبارتی فقط فیلم های گلچین نیست که در معرض دید قرار می گیرد، حالا مسئول هر شهرستان ناچار است حاصل کار و مواد خام مصرفی را عرضه کند و در چنین شرایطی شرمندگی فراوان می شود.

     البته تأیید می کنم که فیلم خام باید مصرف شود و اصلاً در کوران صرف انرژی می توان به استثناها برخورد کرد، و مهمتر، از هر فیلمساز نباید انتظار فیلم مطلوب و به کمال رسیده داشت. اما به گمان من چیزی که در نشست های بعدی باید مطرح شود پرهیز از ساختن فیلمهاییست که در تحمیق سینما  شرایط کار سالم آماتوری تأثیر دارند. و در واقع اگر روحیه و منش کار آماتوری، بازخواست ـ جواب و یا نتیجه را نمی پسندد، دلیلی بر عبور راحت و ساده از مقابل هر فیلم بی ارزش نیست.

     بنابراین مجدانه تأکید می کنم لزوم پرسش از بعضی مسئولین گاه بی توجه و شتاب زده را در گردهمایی های بعدی. و باید امیدوار بود که بازده گردهمایی ها در صورت طی راه سالم تر، در کنار سایر محاسنش کوتاه کردن فاصله ها باشد. کیانوش عیاری                                                                        

*حرفهایی در باره نخستین نشست مسئولین سینمای آزاد شهرستانها(ناصر غلامرضایی)

     نشست اول فرصتی پیش آورد یا یکباره فیلمهای ساخته شده (دستاورد چند ماه اخیر) توسط فیلمسازان گروههای سینمای آزاد شهرستانها را طی دو روز متوالی ببینیم و پرداختن به حدود 50  فیلم هشت میلیمتری مشاهده شده، به صورت مروری کلی و نه تحلیلی اساساً دلیل نوشتن این مطلب بوده که البته این مرور به سبب اشتراک نارسایی ها و مشکلاتی که در تمامی فیلمها جاری بود و تفاوتهای بارزی بین آنها ملاحظه نشد، بررسی تک تک فیلمها را غیر ضروری می نماید ـ فیلمها که غالباً کارهای اولیه سازندگانشان محسوب می شدند جملگی حکایت از عشق افلاطونی! سینما دوستان به سینماگر بودن (نه فیلمسازی) می کرد و به رغم چند فیلم بالنسبه درست (دو یا سه تا) بقیه (اکثراً) هدفشان تصویر کردن (تصویر که چه عرض کنم) عکسبرداری ار یک سری حرفهای روز و متداول، آن هم عکس هایی عموماً تار و نامشخص ـ کاملاً تاریک یا شدیداً روشن ـ بدون ارتباط و تداوم و ...

     در همین حد هم به حرف های به اصطلاح روز با دیدی غیرمتعارف نگرش نشده بود و به همان شکل متعارفشان کاملاً بی حس و ساختگی جلوه می نمود و یا اگر غیر از این بود: هدف گرایشی مثلاً به سینمای مستند: ایده آلشان ضبط فلان مراسم مذهبی یا فلان بنای مذهبی یا تاریخی به گونه ای رپرتاژی ـ البته پرداختن به محتوی و درونمایه عموماً مشابه فیلمها و دیدهای مشابه سینماگران فعلاً  نمی تواند مد نظرمان باشد و بررسی مسایل اساسی (رعایت اصول اولیه ـ برداشت و شناخت سینماگر از سینمای آماتور و ویژگی هایش) و عدم رعایت این مسایل اساسی از جانب فیلمسازان و آشفتگی هایی در انتخاب نوعی از سینما و سرگردانی در آغاز کار دلیل بارزی برای پرداختن به این مسایل می تواند باشد و رسیدن به نتیجه ای و ارایه آن برای احتمالاً درمان مشکلات، البته در کل این مطلب صحبتمان روی درست فیلم ساختن است قبل از این که سعی در ساختن فیلم خوبی بشود و برای این که مسئله روشن شود ـ فیلمهای دیده شده در این نشست را به دو دسته تفکیک می کنیم:

1 ـ کارهای مستند             2 ـ کارهای غیر مستند

اگر می گوییم غیرمستند به آن خاطر که این کارها نه قصه ای بودند که مثلاً خط واحدی را پیش بگیرند و تا به انتها آن را حفظ کنند که مرتب دچار گریزهایی هم می شدند، و نه تجربی بودند که بازده یک فکر و خلاقیت در سینما و به کشف وشهودی رسیدن باشند. در این نشست حتی به یک کار تجربی صرف برنخوردیم.

     چنانچه پیش از این هم گفتیم در تمامی این فیلمها فقط حرف مطرح بود نه سینما، حتی سینما در مرحله دومی پس از حرف موردنظر سینماگران قرار نمی گرفت و آگاهانه، شاید ناخودآگاه سینما بیشتر بهانه ای شده برای مطرح کردن حرف و محتوای دلخواه سینماگر و اما کارهای مستند که بیشتر فیلمهای دیده شده در این نشست را شامل می شد که در اکثر این کارها هم سازندگانشان سعی کرده بودند یک فیلم مستند بسازند یعنی بدون اینکه خود صادقانه بخواهند به طرف این سینما بروند فقط به صرف اینکه فیلم مستند برای شروع کار یک فیلمساز مبتدی سینمای مناسبی است و مثلاً ساختنش به ظاهر ساده است، در حالی که این سینما دربرخی موارد که فیلمساز چشم بسته و نادرست به طرف آن می رود به بر اثر یک سلسله تجربیات و جستجو ـ نه تنها مفید نیست بلکه باعث انحراف مسیر فیلمساز هم می شود: بدین صورت که فیلمساز تمامی فکر را معطوف به پیدا کردن یک تم بکر و فضایی تازه می کند بدون اینکه توجهی به اصول اولیه این سینما و سینمای آماتور و رعایت ساختمانی درست و تکنیکی متناسب با کارش داشته باشد ـ و اگر به فرض به چند مورد از این فیلمها برخوردیم که حس و شناخت فیلمساز را به موضوع و فضایی که موضوع در آن می گذشت می نمایاند که متأسفانه این حس هم فدای بی تکنیکی و عدم شناخت فیلمساز به یک زبان ساده و ابتدایی شده بود و گاهی هم به کارهایی برخوردیم که فیلمساز نسبت به فضایی که دوربین را بدرون آن برده بود شناختی نداشت و لااقل زحمت تحقیقی ساده و جستجویی در آن فضا با آدمهایش را بخود نداده بود، نتیجه اش ارایه یک کار کاملاً توریستی بود.

     در بین کارهای مستند فقط به یک مورد موفق از اصفهان برخوردیم، فیلمی به نام «شاید همین دیاری خسته» که با دیدی غیرمتعارف و نوستالژیک تلفیقی از گذشته و حال به دست داده و به عنوان یک کار مستند تجربی پذیرفتنی بود.

     تمامی حرف هایی که ذکرشان رفت کلاً در توجیه این مسئله است:

     رفتن به طرف سینمای آماتور در آغاز به گونه ای اکتسابی مستلزم داشتن پشتوانه ای قوی از تجربه ها و سیاه مشق می باشد بدون اینکه شتابزده شد. به امید توفیق آغازگران، ما هم آغازگر بوده ایم و از این فیلمها هم در ابتدای راه ساخته ایم هرچند صمیمانه و عاشقانه اما...

                                                                                                                            ناصر غلامرضایی