اگه کوسه ها آدم بودند
اثر برتولت برشت
ترجمه کامل از: بهمن شفیق
*اگر کوسه ها آدم بودند،
در قلمروشان البته هنر هم وجود داشت:
تصاویری زیبا وجود می داشت که در آنها،
دندانهای کوسه در رنگهایی با شکوه دیده می شد،
و حلقوم کوسه مثل باغ با صفائی که می شد در آنها،
حسابی ورجه وورجه کرد.
دختر کوچولوی خانم صاحبخانه آقای کوینر پرسید:
اگر کوسه ها آدم بودند، با ماهی های کوچولو مهربانتر می شدند؟
آقای کوینر گفت : «حتما. اگر کوسه ها آدم بودند، توی دریا برای ماهی ها جعبه های محکم بزرگی می ساختند، همه جور خوراکی توی آن می گذاشتند، هم سبزیجات و هم غذای گوشتی.
مواظب بودند که جعبه ها همیشه پر از آب تازه باشد، و البته همه جور.اقدامات بهداشتی لازم را به عمل می آوردند.
وقتی مثلا پولکهای یک ماهی کوچولو زخمی می شد، فورا این زخم را باندپیچی می کردند، تا ماهی کوچولوی کوسه زودتر از موعد نمیرد.
برای آن که هیچ وقت دل ماهی کوچولو نگیرد، گاهگاه مهمانی های بزرگ بر پا می کردند، چون که گوشت ماهی شاد از ماهی دلگیر لذیذتر است !
برای ماهی ها مدرسه می ساختند وبه آن ها یاد می دادند که چه جوری به طرف دهان کوسه شنا کنند.
مثلا به آنها جغرافی یاد می دادند، تا کوسه بزرگهای تنبلی که یه گوشه ای دراز کشیده اند، بتونند اونها رو پیدا کنند.
اما کار اصلی آموزش اخلاقی ها می بود.
به آن ها درس می دادند، که زیبا ترین و باشکوه ترین کار برای یک ماهی این است، که خودش را در نهایت خوشوقتی تقدیم یک کوسه کند، و این که همه باید به کوسه ها اعتقاد داشته باشند، بیش از همه وقتی که کوسه ها وعده یک آینده زیبا را می دادند.
به ماهی کوچولوها یاد می دادند، که این آینده فقط به شرطی تأمین است، که آنها گوش به فرمان همه چیز را یاد بگیرند.
ماهی کوچولوها باید حذر می کردند، از همه تمایلات پست، خودخواهانه، ماتریالیستی و مارکسیستی؛ و فورا به کوسه ها خبر می دادند، اگر که یک ماهی کوچولوئی چنین تمایلاتی از خودش نشان می داد.
اگر کوسه ها آدم بودند، طبیعتا بین خودشان وارد جنگ هم می شدند، تا جعبه ماهی های و ماهی های بیگانگان را تصرف کنند.
جنگها را هم با ماهی های خودشان پیش می بردند.
آنها به ماهی کوچولوها یاد می دادند، که بین آنها و ماهی کوچولوهای کوسه های دیگه، تفاوت عمیقی وجود داره.
آنها اعلام می کردند، که ماهی کوچولوها لالند، اما آنها به زبانهای کاملا متفاوتی سکوت می کنند و به همین دلیل نمی توانند همدیگر را بفهمند.
به هر ماهی کوچولوئی، که در جنگ چند تا از ماهی کوچولوهای دشمن و در حال سکوت به زبانهای دیگر را می کشتند، مدالی از جلبکهای دریائی آویزان می کردند، و عنوان قهرمانی اعطا می کردند.
اگر کوسه ها آدم بودند، در قلمروشان البته هنر هم وجود داشت:
تصاویری زیبا وجود می داشت که در آنها، دندانهای کوسه در رنگهایی با شکوه دیده می شد، و حلقوم کوسه مثل باغ با صفائی که می شد در آنها، حسابی ورجه وورجه کرد.
ته دریا نمایشنامه هائی به روی صحنه می آوردند که در آن ماهی کوچولو های قهرمان، شورانگیزانه به دهان کوسه ها شنا می کردند؛ و موسیقی به حدی زیبا بود، که تحت تأثیر آهنگهای مسحور کننده اش، ماهی کوچولوهای غرق در رؤیا، پیشاپیش شان هم گروه نوازنده ها، با شیرین ترین افکار به دهان کوسه ها سرازیر می شدند.
در آنجا بی تردید مذهبی هم وجود داشت که به ماهی ها می آموخت، زندگی واقعی در شکم کوسه ها آغاز میشود.
راستی، اگه کوسه ها آدم بودند، این وضع هم تموم می شد، که همه ماهی ها، مثل حالا، با هم برابرند.
بعضی از اونها پستی می گرفتند و بالای دیگران جا داده می شدند. ماهی های یک کم بزرگتر، حتی اجازه داشتند که کوچکترها را بخورند. این برای کوسه ها هم دلچسب بود، چون که اونوقت خوشون لقمه های بزرگتری گیرشون می اومد.
و ماهی کوچولوهای بزرگتر صاحب مقام، معلم ها، افسرها، مهندس های توی جعبه ها، کار حفظ نظم در میان ماهی کوچولوها را بر عهده می گرفتند.
خلاصه این که،
در دریا هم فرهنگی وجود داشت،
اگر که کوسه ها آدم بودند.»
برتولد برشت، داستانهای آقای کوینر
توضیح مترجم: ترجمه دیگری از قطعه حاضر نیز در اینترنت قابل دسترس است که متأسفانه قسمتهای مهمی از متن را کاملا کنار گذاشته و تصویر ناقصی از متن به دست می دهد. از جمله تمام قسمت مربوط به مارکسیسم و ماتریالیسم و همچنین قسمتهای مربوط به جنگ و پست و مقام در ماهی ها حذف شده است. و سرانجام انتقاد رادیکال برشت در پایان متن به "فرهنگ" نیز کنار گذاشته شده است. علت این کنار گذاشته شدن هر چه باشد، برشتی که بر جا می ماند، برشتی است که منتقد "کوسه ها" است، منتقد مذهب هست، اما منتقد هیرارشی طبقاتی نیست، ماتریالیست و مارکسیست نیست، منتقد "فرهنگ" نیست. خلاصه این که برشتی است منادی "آزادی" و در خدمت جنبش ضد آخوندی. در یک کلام، برشتی است مصادره شده به نفع جنبش بورژوائی. از برشت هم نمی گذرند.
بهمن شفیق
دیدگاه های خوانندگان: